Pomimo tego, że odpowiedzialność solidarna inwestora, generalnego wykonawcy i podwykonawcy zawierającego umowę o roboty budowlane z dalszym podwykonawcą, za zapłatę na rzecz tego dalszego podwykonawcy wynagrodzenia za wykonane przez niego roboty budowlane, funkcjonuje w obrocie już od kilki lat (jej zasady wynikają z art. 647[1] KC), to jednak uczestnicy procesu inwestycyjnego wciąż popełniają błędy związane z jej stosowaniem. Z tego względu poniżej przedstawię kilka kwestii, o których warto pamiętać rozważając wskazaną odpowiedzialność solidarną.
I. Odpowiedzialność solidarna z art. 647[1] KC ma zastosowanie do podwykonawców robót budowlanych.
Treść art. 647[1] KC jednoznacznie przesądza o tym, że odpowiedzialność solidarna za zapłatę wynagrodzenia, uregulowana w przepisach tego artykułu, dotyczyć może jedynie wynagrodzenia należnego podwykonawcy (odpowiednio dalszemu podwykonawcy) robót budowlanych za wykonane przez niego roboty budowlane. Nie są zatem dyspozycją tych przepisów objęte wynagrodzenia należne innym podmiotom niż podwykonawca (odpowiednio dalszy podwykonawca) robót budowlanych, czyli np. wynagrodzenia dostawców (np. z tytułu dostawy materiałów budowlanych), sprzedawców (np. z tytułu sprzedaży materiałów budowlanych), podmiotów świadczących usługi transportowe (np. z tytułu transportu materiałów budowlanych), czy wykonawców dzieła (np. z tytułu sporządzenia projektu budowlanego). Ustanowienie odpowiedzialności solidarnej względem podmiotów innych niż podwykonawca (odpowiednio dalszy podwykonawca) robót budowlanych jest możliwe, jednak nie odbywa się to poprzez zastosowanie art. 647[1] KC, albowiem zasady ujęte w tym artykule odnoszą się jedynie do podwykonawców (odpowiednio dalszych podwykonawców) robót budowlanych.
O powyższym powinni pamiętać zwłaszcza inwestor i generalny wykonawca, do których często roszczenia bezpodstawnie wywodzone z treści art. 647[1] KC kierują podmioty inne niż podwykonawcy (odpowiednio dalsi podwykonawcy) robót budowlanych.
II. Kto ponosi odpowiedzialność solidarną z art. 647[1] KC.
Odpowiedzialność solidarną za zapłatę wynagrodzenia na rzecz podwykonawcy (odpowiednio dalszego podwykonawcy) robót budowlanych, wynikającą z art. 647[1] KC, ponoszą podmioty, który wyraziły zgodę na zawarcie z danym podwykonawcą (odpowiednio dalszym podwykonawcą) umowy o roboty budowlane w sposób i na zasadach wskazanych w treści art. 647[1] KC. Nie wnikając w tym miejscu szczegółowo w sposoby wyrażania zgody na zawarcie umowy o roboty budowlane z podwykonawcą (odpowiednio dalszym podwykonawcą) wskazać należy, że zgoda taka może być wyrażona wprost, w sposób dorozumiany czynny lub w sposób dorozumiany bierny. Brak tej zgody od konkretnego podmiotu (np. inwestora lub generalnego wykonawcy) oznacza brak odpowiedzialności solidarnej tego podmiotu za zapłatę wynagrodzenia na rzecz podwykonawcy (odpowiednio dalszego podwykonawcy) robót budowlanych za wykonane przez niego roboty budowlane. Odwołać się w tym miejscu należy do uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z dnia 09 kwietnia 2008 r. (sygn. akt: V CSK 492/07), gdzie wyraźnie wskazane zostało, że „(…) zgoda inwestora, o której mowa w art. 647[1] § 2 KC ma znaczenie jedynie dla powstania jego odpowiedzialności na podstawie art. 647[1] § 5 KC, a jej brak nie wpływa na skuteczność umowy zawartej przez wykonawcę i podwykonawcę (…).”. W praktyce oznacza to, że w przypadku braku zgody inwestora na zawarcie przez generalnego wykonawcę umowy o roboty budowlane z podwykonawcą, za zapłatę wynagrodzenia na rzecz podwykonawcy za wykonane przez niego roboty budowlane odpowiadać będzie tylko generalny wykonawca. Zasadę tą stosować należy odpowiednio do braku zgody inwestora i generalnego wykonawcy na zawarcie przez podwykonawcę umowy o roboty budowlane z dalszym podwykonawcą.
Wobec powyższego nieuzasadnione jest wywodzenie wskazanej odpowiedzialności solidarnej inwestora czy generalnego wykonawcy w sytuacji, gdy brak jest zgody tych podmiotów (wyrażonej na zasadach wskazanych w art. 647[1] KC) na zawarcie umowy o roboty budowlane z podwykonawcą (odpowiednio dalszym podwykonawcą).
III. Ustawowych zasad się nie zmienia.
Wynikające z treści art. 647[1] KC zasady wyrażania zgody na zawarcie z podwykonawcą (odpowiednio dalszym podwykonawcą) umowy o roboty budowlane mają charakter bezwzględnie obowiązujący. Do takiej konkluzji prowadzi treść art. 647[1] § 6 KC, zgodnie z którą, odmienne postanowienia umów we wskazanych kwestiach są nieważne. Oznacza to w praktyce, że jakiekolwiek umowne, tak pośrednie jak i bezpośrednie, modyfikowanie wskazanych regulacji nie będzie skuteczne.
O powyższym pamiętać należy już na etapie negocjowania i sporządzania umowy, albowiem wskazane niezgodne z prawem modyfikacje regulacji wynikających z art. 647[1] KC nie zapewnią w przyszłości ochrony prawnej.
IV. Zapłata wynagrodzenia bezpośredniemu kontrahentowi nie chroni przed odpowiedzialnością solidarną z art. 647[1] KC.
Należy również mieć świadomość tego, że z odpowiedzialności solidarnej za zapłatę wynagrodzenia na rzecz podwykonawcy (odpowiednio dalszego podwykonawcy) robót budowlanych nie zwalnia odpowiedzialnego solidarnie to, że zapłacił całość wynagrodzenia swojemu bezpośredniemu kontrahentowi. W uzasadnieniu uchwały z dnia 28 czerwca 2006 r. (sygn. akt: III CZP 36/06) Sąd Najwyższy wskazał wprost, że „Zapłata wykonawcy wynagrodzenia nie wyłącza odpowiedzialności inwestora wobec podwykonawcy na podstawie art. 647[1] § 5 KC.”.
Powyższe oznacza, że podmiotu odpowiedzialnego solidarnie za zapłatę wynagrodzenia na rzecz podwykonawcy (odpowiednio dalszego podwykonawcy) nie chroni samo przez się to, że zapłacił wynagrodzenie na rzecz swojego bezpośredniego kontrahenta. Praktycznym sposobem na zabezpieczenie się w takiej sytuacji podmiotu odpowiedzialnego solidarnie za zapłatę wynagrodzenia jest umowne zobowiązanie bezpośredniego kontrahenta do przedłożenia pisemnego oświadczenia sporządzonego przez podwykonawcę (odpowiednio dalszego podwykonawcy) potwierdzającego, że ten podwykonawca (odpowiednio dalszy podwykonawca) otrzymał całość wynagrodzenia za wykonane przez siebie roboty budowlane.
Łukasz Rapcewicz
Radca Prawny
tel.: 0 – 692 – 372 – 901
e – mail: lukasz.rapcewicz@onet.pl
Prawo dla firmy 